سیستم هیدرولیک در یک نگاه:
سیستم های هیدرولیک به طور شگفت انگیزی همه کاره و پویا با عملکردی نسبتاً ساده می باشند؛ سادگی، کارایی و مزایای بیشمار آنها موجب شده، تجهیزات مبتنی بر سیستم هیدرولیک در محیط های صنعتی بزرگ و کوچک مانند کشاورزی، خودروسازی، معادن، صنعت نفت، فولاد، صنایع دفاعی و محیط های تفریحی مانند شهربازی و حتی در محیط خانه کاربرد داشته باشند.
در این مقاله با معرفی سیستم هیدرولیک، بررسی مزایا و معایب آن شما را همراهی می کنیم.
به فناوریِ انتقال و تبدیل نیرو توسط مایعات، هیدرولیک گفته میشود. هیدرولیک از کلمه یونانی هیدرو به معنای جریان مایعات گرفته شده است. سیستم هیدرولیک یکی از شاخه های مکانیک سیالات است که وظیفه تبدیل نیروی اولیه اندک به نیروی خروجی شدید را بر عهده دارد.
سیستم هیدرولیک بر اصول مایعات استوار است که در زیر به برخی از آن ها اشاره می کنیم:
- اصل پاسکال
در حالت تعادل یک سیال تراکم ناپذیر که در محیط بسته قرار دارد، فشار وارد بر خود را بدون کاهش به تمام نقاط دیگر سیال انتقال میدهد.
البته در شکل حس شوخ طبعیه طراح ما گل کرده ولی در کل یک همچنین چیزیه.
- اصل برنولی
اگر سرعت یک سیال افزایش پیدا کند، فشاری که بر یک سطح وارد می کند کاهش می یابد و بالعکس.
سیستم هیدرولیک چگونه کار می کند؟
هدف نهایی در سیستم های هیدرولیک اگرچه متفاوت است، اما این سیستم ها از طریق یک مفهوم اولیه با استفاده از نیروی سیالی که تحت فشار است، حرکت ایجاد می کنند.
در یک نمای کلی عملکرد سیستم هیدرولیک بدین گونه است:
مایع هیدرولیک از مخزن به بقیه ی سیستم پمپ می شود سپس سیال تحت فشار از دریچه ها عبور کرده و به محرک میرسد که در آن نیروی هیدرولیک به انرژی مکانیکی تبدیل می شود تا عملکرد مطلوب را به وجود آورد.
ساده ترین مدار هیدرولیک که در شکل فوق به صورت شماتیکی رسم شده است؛ شامل اجزای زیر می باشد:
- مخزن سیال
مخزن، وظیفه نگهداری مایعات هیدرولیک را دارد. معمولا سیال هیدرولیک، روغن می باشد اگرچه از آب نیز در برخی موارد استفاده می شود.
- محرک پمپ هیدرولیک
به هر وسیله ای که امکان به حرکت درآوردن پمپ هیدرولیک را داشته باشد، محرک پمپ هیدرولیک میگویند مانند الکتروموتور الکتریکی، موتورهای احتراقی و محرک های انسانی
- پمپ هیدرولیک
هر وسیله ای که توانایی جابه جایی سیال هیدرولیک و ایجاد فشار را داشته باشد، پمپ هیدرولیک نامیده می شود. از انواع پمپ های هیدرولیک میتوان به پمپ های دوار و رفت و برگشتی اشاره کرد.
- اتصالات
ادواتی مانند لوله ها و شلنگ ها که امکان عبور سیال را فراهم نمایند.
- شیرآلات کنترلی و تعیین کننده جهت
فراهم کردن جهت حرکت سیال و کنترل فشار، توسط شیرها انجام می شود. شیرهای هیدرولیکی با توانایی های گسترده و متفاوت وجود دارند.
- عملگر هیدرولیکی
به هر تجهیزی که به وسیله ی سیال حرکتی را ایجاد کند، عملگر هیدرولیکی می گویند
ساده ترین مدار هیدرولیک که در شکل فوق به صورت شماتیکی رسم شده است؛ شامل اجزای زیر می باشد:
- مخزن سیال
مخزن، وظیفه نگهداری مایعات هیدرولیک را دارد. معمولا سیال هیدرولیک، روغن می باشد اگرچه از آب نیز در برخی موارد استفاده می شود.
- محرک پمپ هیدرولیک
به هر وسیله ای که امکان به حرکت درآوردن پمپ هیدرولیک را داشته باشد، محرک پمپ هیدرولیک میگویند مانند الکتروموتور الکتریکی، موتورهای احتراقی و محرک های انسانی
- پمپ هیدرولیک
هر وسیله ای که توانایی جابه جایی سیال هیدرولیک و ایجاد فشار را داشته باشد، پمپ هیدرولیک نامیده می شود. از انواع پمپ های هیدرولیک میتوان به پمپ های دوار و رفت و برگشتی اشاره کرد.
- اتصالات
ادواتی مانند لوله ها و شلنگ ها که امکان عبور سیال را فراهم نمایند.
- شیرآلات کنترلی و تعیین کننده جهت
فراهم کردن جهت حرکت سیال و کنترل فشار، توسط شیرها انجام می شود. شیرهای هیدرولیکی با توانایی های گسترده و متفاوت وجود دارند.
- عملگر هیدرولیکی
به هر تجهیزی که به وسیله ی سیال حرکتی را ایجاد کند، عملگر هیدرولیکی می گویند
مزایای سیستم هیدرولیک
- قطعات کوچک، قدرت زیاد
جابه جایی اجسام سنگین و کنترل انتقال قدرت، به نیروی بسیار زیادی نیاز دارد که گاهی تامین کردن آن به روش های معمولی غیرممکن است. سیستم های هیدرولیک با سیلندرها و موتورهای کم حجم و کوچک دارای قدرت بالایی هستند. فضای اشغال شده در مقایسه با سیستم های الکتریکی و مکانیکی یک دهم می باشد.
2. انعطاف پذیری بسیار زیاد
- امکان به دست آوردن نیرو، فشار، گشتاور و سرعت های غیرپله ای با استفاده از لوله ها و شلنگ ها به جای استفاده از اجزای مکانیکی مثل شافت و کوپلینگ
- قابلیت معکوس کردن سریع جهت حرکت، حتی زیر بار
- تبدیل حرکت دورانی به حرکت خطی و بالعکس
3. سادگی در نصب و تعمیر
به علت استاندارد بودن قطعات، عناصر سیستم هیدرولیک بسیار راحت نصب و یا در تعمیرات تعویض می گردند.
4. عمر طولانیِ سیستم هیدرولیک و قطعات استفاده شده
یک سیستم هیدرولیک با طراحی خوب مدار، منبع نیرو، شیرها و سرویس به موقع برای مدت طولانی کار خواهد کرد. روغن استفاده شده در سیستم های هیدرولیک یک روانکاری دائمی برای قطعات محسوب می شود که این امر باعث کاهش فرسایش است.
5. امکان اتوماتیک کردن کامل سیستم و کاهش نیروی کار انسانی
6. کم هزینه و اقتصادی بودن سیستم
7. دقت بالا
- امکان موقعیت دهی بسیار دقیق
- عملکرد یکنواخت و پیوسته به علت تراکم پذیری روغن
10. ایمنی
کم بودن اجزای متحرک مثل چرخ دنده ها، زنجیرها و اتصال های الکتریکی و کنترل فشار بیش از حد سیستم توسط شیرهای فشار شکن، ایمنی سیستم هیدرولیک را بالا می برد.
معایب سیستم هیدرولیک
- بازده سیستم هیدرولیک نسبت به سیستم الکتریکی بیشتر بوده اما نسبت به سیستم مکانیکی کمتر است.
2. به دلیل حساسیت بسیار زیاد سیستم های هیدرولیک به آلودگی و گرد و غبار، وجود کوچکترین آلودگی موجب اختلال در سیستم هیدرولیک می شود. زنگ زدگی، خوردگی، آلودگی، حرارت و فاسد شدن روغن به اجزای سیستم هیدرولیک آسیب می رساند.
3. در صورت نشتیِ روغن، آلودگی محیط و افزایش احتمال آتش سوزی را به همراه دارد.
4. در صورت استفاده از روغن نامناسب و یا اشکال در طراحی مدار هیدرولیک، افت فشار و در نتیجه اتلاف انرژی و داغ شدن تجهیزات وجود خواهد داشت.